برنامه احیای گوزن زرد ایرانی از دهه 40 شروع شده است و بیشترین گوزن‌های زرد ایرانی در محوطه‌های محصور نسبتاً وسیعی در دشت‌ناز ساری، پناهگاه حیات وحش سمسکنده در مازندران، جزایر اشک و کبودان دریاچه ارومیه، دشت ارژن و منطقه حفاظت‌شده پریشان در استان فارس نگهداری می‌شوند. در برخی از باغ‌وحش‌های و مراکز تحقیقات زیستی ایران و کشورهای دیگر دنیا نیز نمونه‌هایی از این حیوان و گوزن‌های دورگه ایرانی و اروپایی وجود دارد.
در زمان حاضر ما در 6 استان سایت پرورش گوزن زرد را داریم؛ دشت‌ناز ساری در استان مازندران، باغ شادی یزد، ارسنجان و میانکتل در فارس، سایت‌های دز و کرخه در خوزستان، سایت آزادی ایلام و رشکان و جزیره اشک در ارومیه میزبان گوزن زرد ایرانی هستند، اخیراً نیز بخش خصوصی اعلام آمادگی کرده و یک مرکز نگهداری استاندارد را برای نگهداری گوزن زرد ایرانی آماده‌سازی کرده است، این نخستین‌بار است که بخش خصوصی در قالب طرح حفاظت مشترکی برای حفظ این گونه ارزشمند سرمایه‌گذاری کرده است.
تعداد گوزن‌های زرد زیر 250 رأس است و دیگر در طبیعت ایران وجود ندارند بلکه تنها در سایت‌ها نگهداری می‌شود. این گونه در فهرست سرخ IUCN و در معرض خطر انقراض است. 5 سال پیش جمعیت گوزن‌های ما حدود 350 رأس بود اما تهدیداتی مانند سیلی که در خوزستان آمد و خشکسالی جزیره اشک ارومیه موجب تلفات شده جمعیت را کاهشی کرد، در زمان حاضر چند سالی است که نرخ جمعیت ثابت شده و روند صعودی خود را شروع کرده است.
تعداد نرها در این 250 رأس بیشتر است که این مورد برای ما مشکل‌ساز شده است چرا که بین نرها برای تولید مثل رقابت شکل می‌گیرد. در سال گذشته در سایت ایلام مشاهده کردیم که روند تولید مثل خوب نیست و زمانی که علت را بررسی کردیم، متوجه شدیم که تعداد زیاد نرها و تراکم آن‌ها در یک فضای محدود، موفقیت تولید مثل را پایین آورده است، در زمان حاضر حدوداً 50 درصد جمعیت نرها هستند که این آمار باید 15 درصد نر و 85 درصد جمعیت ماده باشد.
گوزن در سابقه تاریخی زیست خود در جنگل‌های بلوط و بنه غرب کشور زندگی کرده است، در ابعاد بزرگتر این گونه در بین‌النهرین، یعنی در عراق و سوریه نیز بوده است اما در این کشورها به‌طور کامل منقرض شده است و در زمان حاضر تنها کشور ما از این گونه ارزشمند میزبانی می‌کند.
سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون بخش زیادی از وقت و اعتبار خود را برای حفظ این گونه ارزشمند گذاشته است و تلاش ما این است که در غرب کشور یک زیستگاه طبیعی را برای رهاسازی گوزن‌ها مشخص کنیم، حال که ترکیب جنسی ما به‌نفع نرهاست می‌توانیم از این فرصت برای رهاسازی نرها در زیستگاه‌های مناسب استفاده کنیم. باید یک زیستگاه امن را شناسایی کنیم تا در آینده بخش دیگری از جمعیت نیز به طبیعت معرفی شوند.
سید محمد نصرتی؛ مدیر بخش پستانداران دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست
عکس: احسان فضلی اوصانلو
در زمان حاضر ما در 6 استان سایت پرورش گوزن زرد را داریم؛ دشت‌ناز ساری در استان مازندران، باغ شادی یزد، ارسنجان و میانکتل در فارس، سایت‌های دز و کرخه در خوزستان، سایت آزادی ایلام و رشکان و جزیره اشک در ارومیه میزبان گوزن زرد ایرانی هستند، اخیراً نیز بخش خصوصی اعلام آمادگی کرده و یک مرکز نگهداری استاندارد را برای نگهداری گوزن زرد ایرانی آماده‌سازی کرده است، این نخستین‌بار است که بخش خصوصی در قالب طرح حفاظت مشترکی برای حفظ این گونه ارزشمند سرمایه‌گذاری کرده است.
تعداد گوزن‌های زرد زیر 250 رأس است و دیگر در طبیعت ایران وجود ندارند بلکه تنها در سایت‌ها نگهداری می‌شود. این گونه در فهرست سرخ IUCN و در معرض خطر انقراض است. 5 سال پیش جمعیت گوزن‌های ما حدود 350 رأس بود اما تهدیداتی مانند سیلی که در خوزستان آمد و خشکسالی جزیره اشک ارومیه موجب تلفات شده جمعیت را کاهشی کرد، در زمان حاضر چند سالی است که نرخ جمعیت ثابت شده و روند صعودی خود را شروع کرده است.
تعداد نرها در این 250 رأس بیشتر است که این مورد برای ما مشکل‌ساز شده است چرا که بین نرها برای تولید مثل رقابت شکل می‌گیرد. در سال گذشته در سایت ایلام مشاهده کردیم که روند تولید مثل خوب نیست و زمانی که علت را بررسی کردیم، متوجه شدیم که تعداد زیاد نرها و تراکم آن‌ها در یک فضای محدود، موفقیت تولید مثل را پایین آورده است، در زمان حاضر حدوداً 50 درصد جمعیت نرها هستند که این آمار باید 15 درصد نر و 85 درصد جمعیت ماده باشد.
گوزن در سابقه تاریخی زیست خود در جنگل‌های بلوط و بنه غرب کشور زندگی کرده است، در ابعاد بزرگتر این گونه در بین‌النهرین، یعنی در عراق و سوریه نیز بوده است اما در این کشورها به‌طور کامل منقرض شده است و در زمان حاضر تنها کشور ما از این گونه ارزشمند میزبانی می‌کند.
سازمان حفاظت محیط زیست تاکنون بخش زیادی از وقت و اعتبار خود را برای حفظ این گونه ارزشمند گذاشته است و تلاش ما این است که در غرب کشور یک زیستگاه طبیعی را برای رهاسازی گوزن‌ها مشخص کنیم، حال که ترکیب جنسی ما به‌نفع نرهاست می‌توانیم از این فرصت برای رهاسازی نرها در زیستگاه‌های مناسب استفاده کنیم. باید یک زیستگاه امن را شناسایی کنیم تا در آینده بخش دیگری از جمعیت نیز به طبیعت معرفی شوند.
سید محمد نصرتی؛ مدیر بخش پستانداران دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست
عکس: احسان فضلی اوصانلو