یک فنجان چای در کاخ ملوکانه

یک فنجان چایِ هل‌دارِ قند پهلو. لازم نیست حتماً عاشقانه‌ای در میان باشد، همین که یکی برایت یک فنجان چای بریزد و تو روی ایوان دلگشا حواست را بدهی به حوضِ آبی و سبزی جنگلِ رو به رو، کفایت می‌کند. نه! از خاطر نبردم تابستان است و گرما و هوایِ مرطوبِ مازندران می‌تواند آدم را تا مرز تن سپردن به دریا پیش ببرد. اما تابستان است و سفر و وقت دلداریِ روح و جان.
اصلاً سفر است و حضر و چایی که هر لحظه می‌چسبد. اهل چای نیستید؟ میانه‌تان با آشامیدنیِ خنکِ تگری چطور است؟ شربت نعناع در این اوضاع، انتخاب ایرانی و عالی است. به نوشیدنی‌های به روز هم که علاقه داشته باشید، برایتان مهیا می‌شود. 
دست‌تان را بدهید تا به چالوس برویم و چای با عطرِ گل سرخ را در کاخِ قشنگ «چای‌خوران» بنوشیم. کاخِ نونوار شده و‌تر و تمیز، حال خوبی می‌دهد، خاصه اگر دمِ غروب نمِ بارانی ببارد و بوی خاک را بلند کند و یا صدای‌سازی در محوطه بپیچد و خواننده‌ای، تصنیفی عاشقانه بخواند. 

«چای‌خوران» را قجرها ساخته‌اند نه پهلوی‌ها
مطابق سنگ‌نوشته موجود، احداث کاخ «چای‌خوران» در سال ۱۲۹۸ ه. ش زمانی که هنوز قجرها در این مملکت حکومت می‌کردند و احمدشاه قاجار، شاه بود به پایان رسید. اطلاع دقیقی از کاربرد این کاخ در آن دوره در دست نیست. اینجا احتمالاً، جایی برای تفرج بوده است. از علت نامگذاری این عمارتِ بیش از ۱۰۰ساله هم سند معتبری وجود ندارد، اما می‌توانیم حدس بزنیم ممکن است همسایه‌گی کاخ با زمین‌های بخش شمالی، که مزرعه ۱۶ هکتاری چای بود و وسعت آن تا میدان معلم چالوس امتداد داشت، دلیل این امر باشد. 
در دوره پهلوی اول، این بنا محل استراحت و پیگیری اداری رضاشاه هنگام سرکشی از پروژه‌های در دست احداث منطقه مثل جاده چالوس و کارخانه حریربافی بود. 
«چای‌خوران» در دامنه کوه و در ارتفاع بیشتری از شهر قرار دارد. چالوسی‌ها این منطقه را به «محوطه کاخ» می‌شناسند. محوطه، محصور در سبزی جنگل است. 
این اثر در واپسین روزهای سال ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۱۰۴۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در سال‌های اخیر به خاطر فقدان توجه، از شکوه و زیبایی عمارت خبری نبود و چیزی نمانده بود تا «چای‌خوران» به خاطره‌ها بپیوندد. خوشبختانه در سال ۱۳۹۷، با درایت صندوق احیای اماکن تاریخی، «چای‌خورانِ» نیمهِ ویران به یکی از علاقه‌مندان آثار تاریخی اجاره داده شد. اکنون چهار ماهی از گشایش درب‌های کاخ به روی شهروندان و گردشگران می‌گذرد و جلوه گذشته به این عمارت برگشته است. 
با مصوبه هیات وزیران، این عمارت واگذار شد
علی‌اصغر کسنوی یزدی، سرمایه‌گذار و بهره‌برداری است که «چای‌خوران» را اجاره کرده و سر و سامان خوبی به این اثر ملی داده است. 
او با بیان اینکه کاخ «چای‌خوران» دقیقاً ۵۲۰۰ متر مربع مساحت دارد، می‌گوید: «۴۶۰ متر از این سطح، مجموعه ساختمان کاخ و بقیه محوطه زیبای آن است. «رمپ» یکی از امتیازات و ویژگی‌های خاص این کاخ محسوب می‌شود. آب‌نما و حوض که جزو سنن و نماد فرهنگ ایرانی است زمان احداث کاخ بنا نشده و طی سال‌های گذشته توسط اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چالوس احداث شده است. »
هزینه نگهداری کاخ سنگین و از عهده دولت خارج بود. طی مصوبه هیات وزیران، از حسن اتفاق، این عمارت و بسیاری از آثار تاریخی کشور به بخش خصوصی واگذار و اجاره داد شد. 
کسنوی یزدی می‌گوید: «ما سه سال پیش این عمارت که تقریباً ویرانه بود را طی قراردادی با صندوق احیای اماکن تاریخی، که صاحب مجموعه است به مدت ۱۱ سال اجاره و حدود ۱۲ میلیارد تومان برای بازسازی آن هزینه کردیم. همچنین با هماهنگی، نظارت و مشاوره این صندوق، یک آشپزخانه، سرویس بهداشتی، نمازخانه و چند آلاچیق چوبی و شیشه‌ای با سازه‌های سبک احداث شد که در صورت نیاز به راحتی می‌توان آن‌ها را جا به جا کرد.» 
به گفته او، در سال ۱۳۵۳ که کاخ، ثبت ملی شد از آن به صورت خصوصی بهره‌برداری می‌کردند و بنیاد پهلوی زمین‌های ضلع شمالی «چای‌خوران» را فروخته بود که بعد از انقلاب از خریداران پس گرفته شد. 
از کاخ «چای‌خوران» بعد از انقلاب اسلامی به مدت ۲۵ سال به عنوان کتابخانه استفاده می‌شد و به همین دلیل در چالوس هنوز از این عمارت به عنوان کتابخانه نام می‌برند و یا آن را می‌شناسند. تمام بخش‌های بالای کاخ که اکنون مجموعه آموزشی، فرهنگی، پذیرایی امامت است جزو تفرجگاه کاخ بود که جنگل است. 
«چای‌خوران» یک طبقه است و زیرزمین هم دارد. عمارت، دارای دو ورودی اصلی در ضلع‌های شرقی و غربی است. 
کسنوی یزدی می‌گوید: «تنها در قسمت شاه‌نشین عمارت، امکان اقامت وجود دارد و سایر بخش‌های کاخ فاقد چنین ویژگی است. اتاق‌های داخل کاخ که اکنون ما به عنوان کافی‌شاپ و کانتر از آن استفاده می‌کنیم، جایی برای پذیرایی از میهمانان بوده است. ورودی کاخ از ضلع جنوبی، در دوره پهلوی دوم به وجود آمد و اصولاً این عمارت در این دوره به عنوان خانه و محل اسکان استفاده می‌شد. باند مخصوص هواپیماهای کوچک در بخش بالای کاخ و استخرها و نهرهایی نیز در اطراف و جنوب وجود دارد که در اختیار مجموعه امامت است.» 
او ادامه می‌دهد: «کاخ دارای سه تالار بزرگ، یک شاه‌نشین و یک آبدارخانه است که ما از آبدارخانه به عنوان روشویی استفاده می‌کنیم.» 
منوی خوشمزه «چای‌خوران» 
بام بنا شیروانی و عمده مصالح به کار رفته در کاخ، سنگ و آجر است. یحتمل در دیدارِ کاخ، از تماشای گچ‌بری‌ها و تزئیناتِ چشم‌نوازِ تالارهای مستطیل شکل حظ خواهید برد. و اگر میل به غذا داشتید منوی «چای‌خوران» جواب‌گوی ذائقه‌های مختلف و خوشمزه است. به گمانم به یک بار امتحان کردن می‌ارزد. 
به قول کسنوی یزدی، «کاخ «چای‌خوران» احتمالاً اکنون تنها کاخ‌رستوران کشور است که از لحاظ رده‌بندی جزو کاخ‌هاست ولی می‌شود در آن مراسم نیز برگزار کرد. در واقع از آن بهره‌برداری برای امور فرهنگی داشت.»
این عمارت اکنون در قالب مجتمع تاریخی، گردشگری و پذیرایی با رستورانی لوکس، کافی‌شاپ و چایخانه‌ای دلچسب، پذیرای علاقه‌مندان است. همچنین فضایی تدارک دیده شده تا از کاخ به عنوان لوکیشن عکاسی، فیلم‌برداری و مراسم خاص و…، استفاده شده و بدین‌وسیله خاطرات خوبی برای مردم سرزمین ما رقم بخورد. 
چای‌تان را نوشِ جان کردید؟ از دریا برگشته بودید یا قصد دریا کرده‌اید؟ شما که غریبه نیستید، اجازه بدهید بگوییم، امیدواریم از بین شما که دست‌تان را داده‌اید، هم‌سفر چالوس شدید و یک فجان چای، میهمان «چای‌خوران» بودید، مشتاقانی پیدا بشوند، عمارت‌ها و آثار تاریخی را اجاره کنند و حال خوش را به آن‌ها برگردانند. برای این کار شاید لازم باشد یک فنجان قهوه در کاخِ قجریِ «چای‌خوران» بنوشید. کسی چه می‌داند.