فریما صالح
دریای خزر که با نام دریای کاسپین در آن‌سوی مرزها شناخته شده است، بزرگ‌ترین دریاچه جهان است. اگرچه در گذشته‌های دور، اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می‌کرد، اما طی میلیون‌ها سال، این دسترسی بسته شد و تنها از طریق رودخانه ولگا به آب‌های آزاد دسترسی دارد. خزر بزرگ‌ترین دریایی است که پنج کشور آن را در بر گرفته‌اند. آذربایجان، ایران، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان پنج کشوری هستند که به‌پاس این مزیت ارزنده، در اجلاس‌های مشترکشان در مورد توسعه حمل‌ونقل دریایی، ایجاد خطوط منظم و اشتراک‌گذاری اطلاعات و... تبادل نظر می‌کنند.
بندر اولیادریای خزر که با نام دریای کاسپین در آن‌سوی مرزها شناخته شده است، بزرگ‌ترین دریاچه جهان است. اگرچه در گذشته‌های دور، اقیانوس آرام را به اقیانوس اطلس متصل می‌کرد، اما طی میلیون‌ها سال، این دسترسی بسته شد و تنها از طریق رودخانه ولگا به آب‌های آزاد دسترسی دارد. خزر بزرگ‌ترین دریایی است که پنج کشور آن را در بر گرفته‌اند. آذربایجان، ایران، ترکمنستان، روسیه و قزاقستان پنج کشوری هستند که به‌پاس این مزیت ارزنده، در اجلاس‌های مشترکشان در مورد توسعه حمل‌ونقل دریایی، ایجاد خطوط منظم و اشتراک‌گذاری اطلاعات و... تبادل نظر می‌کنند.
بندر اولیا در جنوب روسیه و در حاشیه دریای خزر قرار دارد. اگرچه اولین اسکله این بندر در سال ۱۹۹۷ شروع به کار کرد، اما به‌تدریج جای خود را در بنادر روسیه باز کرد. دسترسی به مسیرهای جاده‌ای، ریلی و دریایی، نقش این بندر را در تجارت بهبود بخشیده و این موقعیت جغرافیایی چشمگیر باعث ترانشیپ مناسب کالا در طی سال‌های اخیر شده است. ازجمله مزیت‌های بندر اولیا، نزدیکی حداکثری آن به دریای خزر است و در حال حاضر، سومین بندر از لحاظ توان عملیاتی در بین بنادر روسی حاشیه خزر به حساب می‌آید که توسعه آن قطعا چشم‌انداز وسیعی برای این منطقه فراهم خواهد کرد. توسعه بیشتر این بندر تجاری، به‌عنوان یک پروژه کلیدی، می‌تواند جریان ترافیک عبوری از منطقه دریای خزر را تحت‌تاثیر قرار دهد. طی سال‌های اخیر، روسیه با برنامه‌های مدوّن، از طریق این بندر طیف وسیع کالاهای صادراتی را جابه‌جا کرده است. امکان‌سنجی ساخت کشتی‌هایی برای مسیرهای اولیا ـــ نوشهر ازجمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال ۲۰۳۰ در نظر دارد.
بندر اکتائو
بندر اکتائو که در شرق دریای خزر جای گرفته، مهم‌ترین بندر قزاقستان است. در این سال‌ها، به توسعه امکانات و زیرساخت‌های این شهر بندری توجه خاصی شده و حالا اکتائو یک بندر بین‌المللی چندمنظوره است. اکتائو برای حمل‌ونقل کالاهای متنوعی طراحی شده است. آن‌طور که آمارها نشان می‌دهند، قرار بوده تا سال ۲۰۲۰، به‌واسطه تجهیزات جدید ذخیره‌سازی و زیرساختی، افزایش چشمگیری در قابلیت‌های حمل‌ونقل این بندر ایجاد شود. از ابتدای سال ۲۰۲۰، با توجه به موقعیت این بندر و بندر انزلی، تقویت تعاملات تجاری میان این‌دو در دستور کار قرار گرفته است. گسترش بندر اکتائو به‌زودی این فرصت را در اختیار قزاقستان خواهد گذاشت تا نقش فعالی را در جریان حمل‌ونقل بین‌المللی کالا ایفا کند. در حقیقت، سال ۲۰۱۵ آغاز یک پروژه جهانی برای ایجاد کریدور حمل‌ونقل چندوجهی در قزاقستان بود تا امکان تجارت آزاد میان آسیا، اروپا و خاورمیانه فراهم شود. دور از ذهن نیست که بار فعالیت تجارت دریایی قزاقستان بر دوش اکتائو باشد. اگرچه این بندر مجهز به چهار پایانه نفتی، سه پایانه فله خشک و ۱۲ اسکله با طول‌های مختلف است، اما در حال حاضر این تجهیزات برای ترابری بار آن کافی به نظر نمی‌رسد.
بندر باکو
بندر باکو عنوان بزرگ‌ترین و شلوغ‌ترین بندر حاشیه دریای خزر را یدک می‌کشد. این بندر در کشور آذربایجان و بر ساحل غربی دریای خزر قرار گرفته است. باکو که بیش از یک‌صد سال است نقش مهمی در تجارت کشورش بازی می‌کند، در حقیقت نقطه اتصال مهمی میان اروپا و آسیاست. با توجه به نیازهای تجاری روزافزون این منطقه، بندر بین‌المللی باکو، با امضای رئیس‌جمهوری این کشور، در ۱۸ مارس ۲۰۱۵ افتتاح شد. باکو در فاز جدید خود، در طی سال‌های اخیر، تا جایی پیش می‌رود که به‌زودی میزبان تمام کشتی‌های عبوری از دریای خزر باشد و قطعا ایجاد این امکان، توسعه همه‌جانبه این بندر را به همراه خواهد داشت. همچنین، توان عملیاتی کالای متفرقه این بندر در فاز دوم قرار است به ۲۵ میلیون تن در سال برسد. باکو چند سالی است که در راستای اهداف سبز خود حرکت می‌کند و از جدیدترین اهداف آن می‌توان به توافق‌نامه انتقال زباله بندری به شهر پارک در سال جاری اشاره کرد؛ اما می‌توان اولین جرقه‌های بندر سبز در این بندر را به کنفرانس IAPH ربط داد. در سال ۲۰۱۸، این کنفرانس برای اولین‌بار در اورسیای مرکزی و به میزبانی باکو برگزار شد.
بندر ترکمن‌باشی
بندر ترکمن‌باشی در ناحیه شرقی دریای خزر قرار گرفته و بزرگ‌ترین بندر ترکمنستان است. این بندر از اهمیت ژئوپلیتیکی زیادی در اوراسیا برخوردار است. در واقع، ترکمن‌باشی دروازه دریایی است که آسیای میانه را با مسیرهای دریایی، جاده‌ای و ریلی به اروپا وصل می‌کند و به‌عنوان یکی از قطب‌های عمده ترانزیت در منطقه خدمت‌رسانی می‌کند. زیرساخت‌های ساحلی مناسب، ویژگی دیگر این بندر است. در سال ۲۰۱۳، عملیات احداث بندر جدید در این منطقه آغاز شد و حالا دیگر مجتمع بندری چندمنظوره ترکمن‌باشی کاملا مدرن و مطابق با فناوری‌های پیشرفته ساخته شده است. حمل‌ونقل چندبرابری ترکمنستان طی این سال‌ها خود گواه این مطلب است. در پروژه بندر بین‌المللی جدید ترکمن‌باشی، سرمایه‌گذاری‌هایی برای زیرساخت‌ها لحاظ شده است و همچنین، برای ساخت و تعمیر کشتی نیز برنامه‌ریزی شده است. میزان توان عملیاتی در این بندر جدید رشد خوبی را نشان داده و عملیات بارگیری نیز به‌صورت خودکار انجام می‌شود. مهم‌تر آن‌که، پروژه بندر بین‌المللی ترکمن‌باشی معیارهای بندر سبز را در نظر داشته است.
بندر ماخاچ‌قلعه
بزرگ‌ترین شهر بندری جمهوری خودمختار داغستان، ماخاچ‌قلعه است. این بندر در غرب سواحل خزر و در کشور روسیه جای دارد. ماخاچ‌قلعه طی فصل زمستان یخ نمی‌بندد و این نکته‌ی مهمی برای عبور از مسیر این بندر تجاری کوچک است. در سال ۲۰۲۰، این بندر سهم بالاتری از توان عملیاتی بنادر حاشیه خزر را به خود اختصاص داده است. ماخاچ‌قلعه یک پیوند راهبردی حمل‌ونقلی با کشورهای آسیای میانه، ایران و سایر کشورهای منطقه دارد. بر اساس گزارش‌های سال ۲۰۱۹، قرار بود تا ساخت ناوتیپ (دو یا چند ناوگروه) ماخاچ‌قلعه به‌زودی به پایان برسد. این کشتی‌ها که قبل‌تر در آستراخان در حال ساخت بودند، در سال ۲۰۱۸ به داغستان منتقل شدند. این تجهیزات قرار است در ماخاچ‌قلعه و کاسپیسک مستقر شوند. مسئولان داغستان علاقه‌مندند تا این پروژه هرچه سریع‌تر انجام شود و بتوانند با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، شرایط اقتصادی منطقه را تحت‌تاثیر قرار دهند. امکان‌سنجی ساخت کشتی‌های ریلی برای مسیر ماخاچ‌قلعه ـــ امیرآباد و ماخاچ‌قلعه ـــ ترکمن‌باشی ازجمله تصمیماتی است که روسیه برای توسعه این بندر تا سال ۲۰۳۰ در نظر دارد.
بندر آستراخان
بندر آستراخان در کشور روسیه جای دارد. اگرچه اندازه این بندر متوسط عنوان شده، اما از لحاظ توان عملیاتی، در سال ۲۰۲۰، دومین بندر روسیه در حاشیه خزر است. سابقه‌ی روابط تجاری میان آستراخان و بنادر شمالی ایران به اوایل قرن شانزدهم میلادی برمی‌گردد و حالا این روابط، با تبادلاتی که صورت می‌گیرد، گسترده‌تر هم شده است. نقش ویژه این بندر در حمل‌ونقل میان روسیه با ایران، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان قابل توجه است. سرمایه‌گذاری‌های کنونی در آستراخان بیشتر بر نوسازی و بهینه‌سازی تجهیزات این بندر متمرکز است. اگرچه این پروژه‌ها به‌تنهایی به افزایش بهره‌وری این بندر کمک خواهند کرد، اما پیش‌بینی می‌شود که این عملیات در افزایش کالاهای صادراتی و وارداتی روسیه نیز موثر باشد. به‌کارگیری تجهیزات بندری پیشرفته‌تر از مواردی است که در آینده حمل‌ونقل نقش بسزایی دارد. در حال حاضر، سرمایه‌گذاری‌ها توسط «PCC LLC» در حال انجام است که احتمال دارد این سرمایه‌گذاری‌ها برای تعدادی از پروژه‌های بهینه‌سازی و مدرن‌سازی این بندر باشد.
بندر امیرآباد
ساخت مجتمع بندری امیرآباد از سال ۱۳۷۵ آغاز شد و این بندر در سال ۱۳۸۰ به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد. امیرآباد موقعیت راهبردی در شمال کشور دارد. بزرگ‌ترین بندر ایرانیِ حاشیه دریای خزر، به‌عنوان تنها بندر شمالی شناخته می‌شود که به راه‌آهن سراسری متصل است. در این سال‌ها، منطقه ویژه اقتصادی بندر امیرآباد با داشتن امکاناتی چون اسکله رو ـــ روی ریلی، زیرساخت‌های مدرن برای حمل‌ونقل چندوجهی و حمل یکسره کالا و همچنین، دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای منطقه، به‌خوبی ایفای نقش کرده است. این بندر، با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بخش خصوصی، راه را برای پررنگ‌ترکردن نقش ایران در میان کشورهای منطقه هموار کرده است. یکی از اقدامات موثر این بندر در سال ۱۳۹۹، راه‌اندازی سامانه «شبیه‌ساز دینامیکی» بود. این سامانه که برای اولین‌بار در سطح کشور و در امیرآباد اجرا شد، توانایی محاسبه هزینه‌های کالا را دارد. سامانه شبیه‌ساز دینامیکی برای عملیات ترانزیت به کشورهای حاشیه خزر هم کاربرد دارد. اقدام موثر دیگر، انعقاد قرارداد ساخت سیلوی غلات ۳۰ هزار تنی به ارزش۳۳۰ میلیارد ریال در این بندر است. ساخت این سیلو تقریبا دو سال طول می‌کشد و این سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی انجام شده است. در حوزه تخلیه و بارگیری کالا نیز، سال گذشته این بندر آمار تخلیه و بارگیری چهار میلیون و ۹۹ هزار و ۹۷۶ تن کالا را ثبت کرد.
بندر نوشهر
اگرچه ساخت‌وساز بندر نوشهر از سال ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۸ به طول انجامید، اما راه‌اندازی آن به سال ۱۳۱۹ برمی‌گردد که اولین کشتی تجاری به نوشهر وارد شد. این بندر نسبت به سایر بنادر شمالی کشور فاصله نزدیک‌تری تا پایتخت دارد و این، مزیت‌هایی را برایش رقم زده است. در نوشهر، مراکز عمده تجاری و صنعتی گرد هم آمده‌اند تا فعالیت‌های دریایی را به‌طور موثری تحت‌تاثیر قرار دهند. دسترسی آسان به بازار مصرف کشورهای آسیای میانه و اروپای شرقی ویژگی دیگری است که این بندر از آن منتفع است. نوشهر همچنین امکان ذخیره‌سازی و جابه‌جایی کالاهای تجاری، نفتی و فله خشک را هم دارد. تاسیسات اختصاصی صادرات و ترانزیت کالا موقعیت مناسبی را برای نوشهر فراهم کرده است تا در زمینه تخلیه و بارگیری نیز حرفی برای گفتن داشته باشد. امسال و برای نخستین‌بار در میان بنادر شمالی کشور، عملیات آب‌نگاری و عمق‌یابی چند‌پرتویی در این بندر آغاز شد. این عملیات به‌منظور پوشش کامل بستر ناحیه دریایی شامل حوضچه آرامش، کانال دسترسی و اطراف بندر نوشهر اجرایی شد. در سال گذشته، در مجموع، در این بندر ۸۵۵ هزار و ۳۰۷ تن کالا تخلیه و بارگیری شد.
بندر انزلیبندر انزلی، با پیشینه‌ای طولانی، در حاشیه دریای خزر و در استان گیلان جای دارد. این بندر که مدتی توسط روس‌ها اداره می‌شد، در سال ۱۳۰۶ به مقامات دولتی وقت تحویل داده شد. انزلی به دلیل واقع‌شدن در مسیر ترانزیتی کریدور شمال ــــ جنوب اهمیت زیادی دارد. در این سال‌ها، این بندر با مدرن‌سازی و تامین امکانات مناسب، شرایط خوبی را برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم کرده است. بندر انزلی به بازارهای منطقه‌ای دسترسی مناسبی دارد و با توجه به موقعیت مناسب جغرافیایی‌اش، هزینه‌های مرتبط با کالا را کاهش می‌دهد. از آن‌جا که بندر انزلی محل تردد شناورهای زیادی در دریای خزر است، از ابتدای امسال عملیات لایروبی در آن آغاز شده است. بعد از اجرای این عملیات و رسیدن به عمق شش تا شش‌ونیم متر، انواع کشتی‌ها دریای خزر می‌توانند بدون هیچ مشکلی پهلوگیری داشته باشند و به‌راحتی تردد کنند. اقدام دیگر این بندر، ساخت، نصب و راه‌اندازی سامانه آزاد‌سازی سریع کشتی است. همچنین، در ابتدای امسال یک قرارداد با بخش خصوصی به‌منظور سرمایه‌گذاری ساخت سیلوی ۳۰ هزار تنی به ارزش ۴۱۰ میلیارد ریال در بندر انزلی منعقد شد. مجموع کل تخلیه و بارگیری این بندر در سال گذشته، یک میلیون و ۳۴ هزار و ۳۲۵ تن بود.
بندر فریدون‌کنار
احداث بندر فریدون‌کنار از سال ۱۳۶۹ آغاز شد. عملیات زیربنایی آن اما، از سال ۱۳۷۴ شروع شد و هفت سال بعد به پایان رسید. شاید بتوان این‌طور گفت که فریدون‌کنار ساخته شد تا مبادلات بازرگانی با کشورهای حاشیه دریای خزر گسترش پیدا کند. این بندر با داشتن امکاناتی از قبیل مخازن سوختی و انبارهای روباز و سرپوشیده و سایر تجهیزات درخور، پذیرای کشتی‌های تجاری است. از فعالیت‌های مهم این بندر می‌توان به تخلیه و بارگیری غلات و همچنین کالای متفرقه اشاره کرد. دی‌ماه سال گذشته بود که عملیات اجرایی لایروبی حوضچه و کانال دسترسی بندر فریدون‌کنار آغاز شد. برای اجرای این پروژه، مدت‌زمان شش ماه در نظر گرفته شده بود و طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، قرار بود تا بیش از ۱۵۰ هزار مترمکعب لایروبی طی این مدت اجرا شود. مجموع کل تخلیه و بارگیری این بندر نیز در سال گذشته، ۱۷۲ هزار و ۴۵۵ تن بوده است.
بندر آستارا
بندر آستارا در سال ۱۳۷۵ ساخته شد. چند سال بعد از آن بود که فعالیت‌های این بندر در قالب تجاری ـــ مسافری به تصویب رسید و سرانجام، در فروردین‌ماه ۱۳۹۲، بندر آستارا با پهلودهی یک کشتی کانتینری به‌صورت رسمی افتتاح شد. آستارا نزدیک‌ترین بندر به کشورهای CIS است. این مزیت، برای کشتی‌های عبوری هزینه سوخت و استهلاک کمتری در پی دارد. شمالی‌ترین بندر کشور تنها بندری است که هم مرز گمرکی خشکی و هم مرز دریایی دارد. در بندر آستارا، عملیات تخلیه و بارگیری بدون وقفه در حال اجراست که این مزیت مورد توجه صاحبان کالا قرار دارد. عملیات اجرایی لایروبی ازجمله پروژه‌های مهم این بندر در سال جاری است. طی این عملیات قرار است تا ۴۰۰ هزار مترمکعب لایروبی در بندر آستارا انجام شود. اعتبار مدنظر برای این پروژه ۲۷۰ میلیارد ریال و مدت‌زمان پیش‌بینی‌شده نیز شش ماه است. این بندر در سال گذشته توانست آمار تخلیه و بارگیری ۱۵۰ هزار و ۴۶۴ تُنی کالا را ثبت کند.
http://asremizban.com/vdchtwnzd23nk.ft2.html
لینک کوتاه
