نوستالژی نوشیدنی تمام ایرانی

عصرمیزبان-نوستالژی این نوشیدنی ایرانی همتا ندارد.
نوشیدنی که علاوه بر زندگی روزانه،در معادلات خاطره انگیز گردشگری نیز جایگاه پررنگی داشت.
سفر به شمال حتما با خوردن این نوشیدنی بین راهی معنا می یافتابعلی تنها یک دوغ نیست.
حافظه جمعی و تاریخی مردم ایران و گردشگران نیز هست.
شهر آبعلی در ۱۰ کیلومتری شمال شرق رودهن از توابع شهرستان خوش آب و هوای دماوند در استان تهران است.
شهرت آبعلی تنها محدود به وجود قدیمی ترین پیست اسکی ایران نمی‌شود، بلکه آنچه آبعلی را محبوب می‌کند وجود رستوران‌ها و کبابی‌های معروف است. همانطورکه از قدیم گفته‌اند، چلوکباب مطبوع است به شرط اینکه با دوغ آبعلی نوش‌جان شود.
این شهر با داشتن چندین چشمه آب معدنی از جمله چشمه آبعلی هراز، سبب تاسیس کارخانه آب معدنی ایران در سال ۱۳۱۷ در این منطقه می‌شود.
دوغ آبعلی تنها فرآوری‌کننده‌ی دوغ گازدار به شیوه صنعتی بود. اینکه در دهه ۲۰ دوغ، در شیشه‌های لیمونادی و قهوه‌ای رنگ و در جعبه‌های چوبی به دور‌دست‌ها فرستاده می‌شد، به اندازه کافی موجب تعجب تهرانی‌ها می‌شد، تا لذت نوشیدن آن را تجربه

کنند. نوشیدن این دوغ گوارا در کنار جاده یکی از تفریحات مردمی بود، که از تهران به سمت شمال حرکت می‌کردند.
در آن روزها که علاقه مخاطبین به نوشیدنی‌های گازدار بیش از بیش وجود داشت، دوغ آبعلی به دلیل میزان گاز بالایی که داشت، همواره مورد توجه مردم قرار می‌گرفت. شدت گاز در این دوغ‌ها به حدی بود که برای باز کردن درب فلزی آن به مهارت خاصی نیاز بود تا از پاشیدن آن به سر و صورت جلوگیری شود. و اگر زمانی فاسد شده بود، با کوچکترین تکانی شیشه آن می ترکید!
گازدار بودن دوغ آبعلی بخاطر استفاده از آب چشمه آبعلی بوده است.

منشا آب چشمه آبعلی از نظر زمین‌شناسی به‌گونه است که در آن آلودگی میکروبی بوجود نمی‌آید. علاوه بر خواص درمانی و تنظیم کلسترول و اسید اوریک، وجود دی‌اکسید‌کربن در آب این چشمه باعث تنظیم دستگاه گوارش شده و به هضم سریعتر غذا کمک می کرد. در سال ۱۳۶۷ بر اثر وقوع سیل در این منطقه کارخانه و خیلی از دستگاه‌های آن دچار آسیب و تخریب شد.
شیشه‌های دوغ آبعلی و دوغ‌های گازدار آن، باعث شد بیشتر چلوکبابی‌های تهران دیگر از تنگ‌های بلوری قیمت پایین دوغ استفاده نکنند. وجود این بطری‌های شیشه‌ای بر قیمت و ارزش دوغ افزود. به طوری که قیمت هر بطری در عمده فروشی ۳ ریال و در چلوکبابی‌ها تا ۵ ریال با مشتری حساب می‌شد. امری که تا قبل از آن، دامداران تعیین کننده قیمت مشک‌های گرویی دوغ بودند.
نه تنها دوغ بلکه بطری‌های شیشه‌ای نیز

قیمتی محسوب می‌شدند و اگر خواست مشتری این بود که دوغ را با خود ببرد باید برای شیشه، گرویی می‌گذاشت. چرا که شکستن شیشه‌ها توسط کارگران غیرحرفه‌ای در حین تولید دوغ در کارگاه دوغ آبعلی هزینه بر بود.
متاسفانه مستندات خاصی از طراحی بطری آبعلی در دسترس نیست. احتمالا با توجه به اینکه شکل بطری ربطی به دوغ ندارد، می‌توان حدس زد که از بطری کوکاکولا الهام گرفته شده است. ساده بودن تکنولوژی تولید شیشه در آن زمان هم بی‌تاثیر نبوده است. این بطری ساده با برچسپی که ترکیب رنگ و خط نستعلیق روی آن حس قدیمی و نوستالژیک را القا می‌کند، محبوبتر از آن بود که کسی جرات تغییر مدل آن را به خود بدهد.
دوغ، این نوشیدنی محبوب ایرانیان تعریف ساده ای دارد: ((رقیق کردن ماست با آب یا پسماند کره‌گیری از ماست رقیق شده)). اما همین نوشیدنی ساده با کاسه دوغ و تیلیت نان و خیار و کشمش، غذای ساده مردم بی‌بضاعت در روز‌های گرم تابستان بود. تا قبل از ورود دوغ آبعلی، دوغ عرب شهرت داشت. به همین دلیل اکثر ماست بندان وقت خود را صرف تولید دوغ عربی می‌نمودند. دامداران سنتی نیز، ماست بندی و کره گیری را در طویله‌های خود بعد از دوشیدن شیر انجام و هرچه که از مشک بعد از ساخت کره حاصل می‌شد، تحت عنوان دوغ طبیعی در اختیار بسیاری از خانواده‌ها قرار می‌دادند.

در دهه ۴۰ بازار دوغ آبعلی، رستوران داران را بر آن داشت که خودشان دست به کار بشوند و دوغ محلی عرضه کنند. ماست بندان و دستفروشان نیز نباید فرصت را از دست می‌دادند. اما در این بین سودجویان با تقلب و استفاده از کپک و مخمر برای ایجاد طعم ترش

و گازدار کردن دوغ، سعی داشتن از دوغ آبعلی سو استفاده کنند. همچنین با باب کردن شایعاتی درباره خواص دوغ نظیر چاق شدن و قدرت مردانگی، سعی در فروش محصولات خود کردند. اما همین فرافکنی‌ها و مشکلات دوغ فاسد، منجر به منع شدن رستوران‌ها از فروش دوغ باز و باز شدن پای بهداشت به کارگاه‌های دوغ سازی شد.
دوغ آبعلی تنها بین ایرانیان محبوب نبود. توریست‌های اروپایی که بخشی از تفریح خود را در چلوکبابی‌ها با خوردن کباب می‌گذراندند، با انواع طعم‌ها و مزه‌های دوغ ایرانی آشنا می‌شدند. آن‌ها نحوه ساخت این نوشابه سفید رنگ را می‌آموختن و با خود به کشورشان می‌بردند. بدین ترتیب می‌توان اظهار داشت، دوغ آبعلی و دوغ البرز شهرت جهانی داشتند. هم اکنون نیز در بیشتر کشور‌های اروپایی و آمریکایی بسته‌بندی دوغ، کاری پر سود محسوب می‌شود.
بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، كارخانه آبمعدنی ایران مصادره می‌شود و پس از آن به بنیاد مستضعفان و جانبازان تعلق می‌گیرد. بعد از بازسازی کارخانه در سال ۱۳۷۳ کار تولید این شرکت به شرکت زمزم و سپس به شرکت بهنوش واگذار می‌شود. امروز یکی از محصولات پرطرفدار بهنوش علاوه بر دلستر، دوغ آبعلی است. دوغ آبعلی همواره در سفره ما ایرانیان جایگاه ویژه‌ای داشته است. هرچند با تغییر ذائقه مصرف‌کنندگان و ورود و تنوع محصولات جدید دیگر آن جایگاه قدیمی را ندارد. اما امروزه شرکت دوغ آبعلی با تولید دوغ بدون گاز، با سایر برند‌های فرآورده‌های لبنیاتی رقابت دارد.
غزال بهپور http://asremizban.com/vdcjz.exuuqeyffs.html

لینک کوتاه